%0 Journal Article %T ترویج مفهوم و رویکردهای ارزیابی آشفتگی انسانی %J مطالعات علوم محیط زیست %I مرکز فناوری های پایش آلودگی هوا و آب و سامانه های انرژی %Z 2588-6851 %A حزباوی, زینب %A مرادزاده, وحیده %A اسمعلی‌عوری, اباذر %A مصطفی‌زاده, رئوف %A زارعی, شیرین %D 2022 %\ 09/23/2022 %V 7 %N 3 %P 5216-5239 %! ترویج مفهوم و رویکردهای ارزیابی آشفتگی انسانی %K پایش حوزه آبخیز %K تنش انسانی %K شاخص آشفتگی %K مدیریت بوم‌سازگان %R 10.22034/jess.2022.338223.1767 %X آشفتگی‌ انسانی یک واحد اندازه‌گیری از سطح آسیب‌پذیری منابع محیطی به فعالیت‌های انسانی مضر است. هم‌چنین، آشفتگی‌ها را به‌عنوان رویدادهایی در نظر می‌گیرند که در طول زمان به‌طور قابل ملاحظه‌ای بر ترکیب، ساختار و عملکرد یک بوم‌سازگان تأثیر می‌گذارند. با افزایش رشد جمعیت انسانی و تقاضای منابع، اثرات مستقیم و غیرمستقیم آشفتگی‌های انسانی چالش‌های پیچیده‌تری را برای متعادل کردن نیازهای بوم‌سازگان و جامعه ایجاد کرده‌اند. بر همین اساس، مقاله حاضر با هدف بررسی آشفتگی‌های انسانی و مرور رویکردهای ارزیابی آن تدوین شده است. مرور منابع نشان داد که به‌طور مشخص رویکردهای ارزیابی آشفتگی از سال 2004 مورد توجه قرار گرفته و در مقیاس‌های مکانی و زمانی مختلف و با تمرکز بر ابعاد تحقیقاتی معین مطرح شده‌اند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پویایی ‌تکه‌شدگی چشم‌انداز، آشفتگی هیدرولوژی-رسوبی (HSDI)، شاخص آشفتگی فعالیت انسانی (HDAI)، الگوریتم شاخص آشفتگی جهانی (MGDI)، شاخص ریسک بوم‌شناختی (ERI) و مدل‌های غالبیت تنوع گونه‌ای اشاره کرد. غالب این مطالعات بر اساس ارزیابی مفهومی و شاخص محور بوده‌ و عمدتاً در آمریکا، مدیترانه، چین، ایتالیا، اسپانیا و برزیل کار شده‌اند. در کلیه رویکردهای ارزیابی آشفتگی انسانی به‌طور صریح به این نکته اشاره شده که مدیریت آشفتگی‌ها یک فرآیند پیچیده بوده و مستلزم درک کامل جنبه‌های متعدد بوم‌شناختی و اجتماعی است. در نهایت می‌توان جمع‌بندی نمود که تاکنون روش جامعی که بتواند کلیه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، هیدرولوژیکی، اقلیمی و زیستی ناشی از ایجاد و ظهور آشفتگی‌های انسانی در نظر بگیرد، ارائه نشده است. بنابراین ضرورت تبیین برنامه‌های جامع، بهینه و پایدار حفاظتی و مدیریتی منوط به داشتن چنین رویکرد جامع ارزیابی بوده که از پیشنهادات پژوهش حاضر است. %U https://www.jess.ir/article_152303_f6eef4fdab53b0d993404d64e2dd1665.pdf